1- اعتکاف به طور کلی به دو بخش تقسیم می شود: واجب و مستحب . اعتکاف واجب آن است که انجام آن با نذر یا عهد یا قسم یا شرط ضمن عقد یا اجاره و مانند آن لازم می شود . اگر اعتکاف با شرایط یاد شده نباشد، مستحب خواهد بود .

۲- اعتکاف، همانند سایر عبادات باید با نیت و قصد قربت توأم باشد;و هرگونه ریا و قصد خودنمایی آن را باطل می کند .

۳- اعتکاف باید از اذان صبح - که آغاز روزه است - انجام پذیرد; بنابراین کسی که دیرتر از آن زمان به مسجد برسد آن روز نمی تواند اعتکاف را شروع کند.

۴- اعتکاف در مساجد چهارگانه : مسجد الحرام، مسجد النبی (صلی الله علیه وآله وسلم)، مسجد کوفه و مسجد بصره انجام می شود و اعتکاف در غیر مساجد چهارگانه (اعم از جامع و غیر آن) به قصد رجاء مطلوبیت (به امید این که مطلوب خداوند واقع شود) مانعی ندارد.

۵- مدت اعتکاف حداقل سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست؛ ولی بیشتر از آن حدی ندارد، البته اگر پنج روز معتکف شود، روز ششم را نیز واجب است بماند; بلکه بنابر احتیاط واجب، هرگاه دو روز اضافه کرد روز سوم هم باید بماند; پس اگر هشت روز معتکف شد روز نهم هم واجب است .

۶- قطع و رها کردن اعتکاف مستحبی در روزهای اول و دوم جایز است; ولی پس از تمام شدن دو روز، ماندن روز سوم واجب می شود و قطع اعتکاف جایز نیست.

۷- معتکف می تواند برای امور ضروری شرعی یا عرفی یا عقلی از مسجد خارج شود ولی اگر به قدری طول دهد که صورت اعتکاف محو شود، اعتکاف صحیح نیست؛ و تشخیص ضرورت شرعی و عرفی و عقلی با خود مکلف است.

۸- انسان در ایام اعتکاف باید روزه بگیرد; بنابراین کسی که نمی تواند روزه بگیرد مانند مسافر، مریض و زن حایض یا نفساء و کسی که  روزه نگیرد، اعتکافش صحیح نیست .

۹- اعتکاف بدون روزه صحیح نیست لذا با شکستن روزه، اعتکاف باطل می‌شود.

۱۰- بر معتکف چند چیز حرام است:
الف- بوییدن عطریات و گیاهان خوشبو برای کسی که از آن لذت می برد و برای کسی که حس بویایی ندارد اشکال ندارد.
ب-  خرید و فروش و بنابر احتیاط واجب هر نوع داد و ستدی مانند اجاره و مضاربه.
ج- مجادله و جدال ـ چه در امور دینی و چه دنیوی ـ به قصد غلبه بر دیگری و اظهار فضل و برتری بر او؛ اما اگر به قصد اظهار حق و بازداشتن طرف از طریق باطل باشد، مانعی ندارد.
د-  هرگونه رابطه شهوانی با جنس مخالف ۱حتی همسر نظیر آمیزش، لمس و بوسه
ه-  استمنا۲ (بنا بر احتیاط واجب)

۱۱- در اموری که بر معتکف حرام است، تفاوتی بین شب و روز نیست.

۱۲- زن اگر در حال اعتکاف حائض‌شود حتی اگر در ساعات آخر روز سوم باشد اعتکاف او باطل می‌شود و باید فوراً از مسجد خارج شود؛ ولی اگر مستحاضه شود و به وظیفه اش نسبت به روزه‌ عمل کند، اعتکافش صحیح است.

۱۳- چنانچه اعتکاف زن موجب از بین رفتن حق شوهر باشد بنا بر احتیاط واجب باید از او اجازه بگیرد.

۱۴- اعتکاف فرزند درصورتی که موجب اذیت و آزار والدین او شود صحیح نیست .

منبع:

مقام معظم رهبری (دام ظله):بیانات در خطبه‌های نمازجمعه
۲۸/مرداد /۱۳۸۴